Hoe giftig is de communicatie in jouw team?

Voor goede samenwerking is prettige communicatie natuurlijk noodzakelijk. Maar wat doe je als de communicatie in je team is doorspekt met sarcasme, verwijten of minachting? In dit verhaal geef ik een voorbeeld uit de praktijk én een oplossing om er mee om te gaan.

In het team van manager Theo is er over het algemeen een uitstekende werksfeer. De teamleden kunnen goed samenwerken en er worden veel grappen gemaakt. Aanjager van de grappen is vaak Ben. Hij heeft een goed gevoel voor humor, al moet gezegd worden: zijn humor is vaak nogal direct en lekker sarcastisch.

Tijdens een werkoverleg dat ik observeer maakt Ben een grap over Marina, een collega die onlangs niet in aanmerking kwam voor een promotie tot coördinator.

Ben zegt: “joh, als jij nog een paar jaar koffie haalt voor het hele team, dan kom zelfs jij ooit nog wel een keer in aanmerking voor een promotie”.

Het hele team gniffelt en Marina glimlacht ongemakkelijk.

Theo grijpt in: “jongens, dit gebeurt wat mij betreft te vaak. Ben, je hebt goed gevoel voor humor, maar het gaat te regelmatig ten koste van iemand anders. Deze opmerking was gewoon lullig. Dit wil ik niet in ons team.”

“Ach”, zegt Ben “zo bedoel ik het niet natuurlijk, ik maak alleen een grapje. Dit is gewoon onze manier van humor, dat kunnen wij hebben toch?”

Gifpijlen

Een sarcastische grap zoals Ben die maakt is een goed voorbeeld van een gifpijl. De term gifpijl komt van John Gottman. Hij deed onderzoek naar het succes van relaties. Hij ontdekte dat een relatie snel kan verslechteren als er een van de 4 gifpijlen wordt ingezet:

1. Verwijten
2. Verdedigen
3. Minachten (daar valt ook sarcasme onder)
4. Negeren (door niet op de ander te reageren)

Gifpijlen hebben een negatieve invloed op de werksfeer. Zelfs zo erg dat de verhouding 1:5 is: als iemand 1 gifpijl afvuurt daalt de werksfeer. Die daalt zelfs zo sterk dat je er 5 positieve reacties tegenover moet zetten om die gifpijl weer te neutraliseren.

Het afvuren van gifpijlen is heel menselijk gedrag. Iedereen gebruikt weleens gifpijlen in z’n communicatie. Het probleem is alleen dat we meestal niet in de gaten hebben dat we ze afvuren.

Hoe ga je ermee om?

Wat doe je als er in je team regelmatig gifpijlen worden afgevuurd?

In het team van Theo heb ik eerst uitgelegd wat gifpijlen zijn en hoe ze werken. Dat sarcasme ook als gifpijl werkt.

“Maar ik bedoel het niet slecht” was de reactie van Ben.

Ik leg uit dat we het meestal niet slecht bedoelen, maar dat de impact op de anderen vaak wel kwetsend of pijnlijk is. Ook al bedoel je het niet slecht, het wordt vaak wel zo ervaren.

Het antigif

Gelukkig is er een oplossing. De volgende 2 manieren werken bijvoorbeeld goed:

1. Allereerst is het natuurlijk belangrijk dat je gifpijlen kunt herkennen. Zo kun je er zelf op letten dat je er minder afvuurt.
2. Werk aan een cultuur van waardering en goede feedback. Dit vormt een positieve basis als antigif tegen de gifpijlen. (Ik schreef eerder al over complimenten als antigif.)

Door in het team van Theo de gifpijlen te bespreken komt iedereen tot de conclusie dat ze elkaar uiteraard niet willen kwetsen. Natuurlijk kan het nog weleens gebeuren en daarom spreken ze af hoe ze met de gifpijlen omgaan als er een langs vliegt.

Ze maken de afspraak dat ze elkaar waarschuwen als ze een gifpijl langs horen komen. Dan roepen ze “Bukken!” en geven zo aan dat er een gifpijl afgevuurd is. Dat helpt het team om de gifpijl vervolgens te bespreken.

Een maand later ben ik weer terug bij het team. Iemand merkt op: “ik schaam me bijna voor mezelf: ik heb altijd zoveel gifpijlen afgevuurd in mijn communicatie. Ik heb het alleen nooit doorgehad. Gelukkig heb ik al flink wat opmerkingen teruggekregen over hoe ik dingen zeg en ik heb wel het idee dat het beter gaat.”

Tijdens de pauze vliegt er een sarcastische gifpijl langs uit de koker van Ben. “Bukken!” roept Marina.

Ben kijkt verschrikt op. “Ah, sorry, dat was niet de bedoeling. Wacht, ik haal koffie om het goed te maken.”

“Dan moet je wel minstens 5 koppen halen!” zegt Theo lachend.

“Loop anders even mee”, zegt Ben tegen Marina, “want ik wil wel graag weten waarom dit je raakt”. “Dat is fijn” zegt Marina. Samen lopen ze al pratend naar de koffiecorner.

Samengevat

Het goede nieuws is dus: in een team waar de sfeer niet goed is kun je snel verbetering realiseren door je bewust te worden van gifpijlen.

Die bewustwording is de eerste stap naar verbetering van de werksfeer. En natuurlijk is het werken aan antigif een belangrijke voorwaarde om de werksfeer op een positief niveau te houden.

Lijk het je prettig om onder goede begeleiding in je team de gifpijlen te bespreken? Neem dan contact met ons op.